Dla niektórych ludzi naturalne składniki mleka, w niektórych przypadkach także mleka matki, są okresowo albo trwale czynnikami szkodliwymi. Najczęściej źle tolerowanymi składnikami mleka są cukry (laktoza i galaktoza) oraz białka (alfa-laktoalbuminy i albuminy surowicy bydlęcej, beta-laktoglobulina oraz alfa-kazeina).

Laktoza (cukier mleczny) jest dwucukrem występującym w mleku ssaków, w tym także w mleku ludzkim. Nietolerancja laktozy występuje wówczas, gdy organizm wytwarza zbyt mało lub nie wytwarza wcale laktazy – enzymu niezbędnego do trawienia laktozy.

Typowe objawy nietolerancji laktozy to wzdęcia spowodowane nadmierną produkcją gazów, kurczowe bóle brzucha oraz częste wodniste biegunki. Osoby z nietolerancją laktozy powinny unikać nie tylko produktów mlecznych, ale także innych produktów żywnościowych, do których dodawane są substancje mlekopochodne, na przykład mleko w proszku albo kazeina.

Galaktoza jest jednocukrem wchodzącym w skład dwucukru laktozy. Nietolerancja galaktozy zdarza się u dzieci z niedoborem enzymu lub kilku enzymów katalizujących, niezbędnych do przemiany w wątrobie galaktozy na glukozę. Nieprzetworzona galaktoza gromadzi się w moczu wywołując chorobę zwaną galaktozemią.

Galaktozemia ujawnia się zaraz po urodzeniu wywołując biegunki i wymioty w reakcji na spożycie mleka, również mleka matki. U chorych dzieci spożycie galaktozy powoduje nieodwracalne zmiany w postaci uszkodzeń ważnych organów, takich jak: wątroba, nerki, soczewki oka, a także układ nerwowy.

Zapobieganie dalszym zmianom chorobowym polega na szybkim wprowadzeniu diety bezmlecznej opartej na preparatach niezawierających cukrów mlecznych – galaktozy i laktozy.

Równie często, jak alergie na obecne w mleku cukry, występują alergie na obecne w mleku białka. Najbardziej alergizujące są białka serwatkowe oraz białko kazeiny.

alfa-laktoalbuminy

Albuminy są głównymi białkami surowicy. Występują także w mleku ssaków jako laktoalbuminy (łac. lactis – mleko + albumen – białko). Najbardziej uczulające są albuminy serwatkowe frakcji alfa (alfa-laktoalbuminy) oraz przenikające do mleka albuminy surowicy bydlęcej.

Jako obcogatunkowe białka, albuminy po wniknięciu przez nadżerki nabłonka jelitowego do krwiobiegu wywołują reakcję systemu odpornościowego w postaci biegunek, wysypek, pokrzywki, a także kaszlu, który może przerodzić się w astmę. 

beta-laktoglobulina  

Beta-laktoglobulina jest jednym z głównych białek serwatkowych mleka krowiego oraz większości ssaków, natomiast w mleku ludzkim beta-laktoglobulina nie występuje.

Beta-laktoglobulina po wniknięciu do krwiobiegu wywołuje reakcje systemu odpornościowego w postaci alergii pokarmowych, których objawy zmieniają się w zależności od wieku. W pierwszych czterech latach życia dominują objawy ze strony przewodu pokarmowego, głównie kolki oraz zaparcia, natomiast po czwartym roku życia dominują objawy ze strony układu oddechowego, najczęściej sapka oraz duszności.

alfa-kazeina

Kazeina nie jest białkiem jednorodnym, bowiem w jej strukturze wyróżnia się 20 frakcji różniących się zawartością fosforu, składem aminokwasów i cukrów. Czynnikiem alergizującym jest frakcja alfa. W kazeinie mleka krowiego alfa-kazeina stanowi 40% masy, zaś w mleku kozim alfa-kazeina nie występuje w ogóle, a więc musiał powstać mit o cudownych właściwościach koziego mleka, znacznie przewyższających mleko krowie. W rzeczywistości jest ono tylko mniej szkodliwe dla osób uczulonych na alfa-kazeinę.

Alfa-kazeina wywołuje reakcje alergiczne ze strony przewodu pokarmowego w postaci wydzielania dużej ilości śluzu, który po zgęstnieniu tworzy patologiczne złogi obklejające ścianę jelita cienkiego.

Autor: Józef Słonecki