W organizmie człowieka istnieją wyraźne zależności wzajemnego oddziaływania drobnoustrojów na siebie. Istnieje dość chwiejna równowaga ekologiczna, ilościowa i jakościowa między poszczególnymi gatunkami symbiontów i komensali zasiedlających drogi oddechowe, jamę ustną, skórę i pochwę u kobiet. W normalnych warunkach, tj. w zdrowym organizmie i w prawidłowych warunkach bytowania, odbywa się samoregulacja gatunkowa (liczba gatunków) i regulacja ilościowa wewnątrztkankowa (natężenie namnażania się danego gatunku).

Poszczególne gatunki drobnoustrojów mogą oddziaływać na siebie:

• antagonistycznie – zwalczają się nawzajem albo jeden gatunek hamuje namnażanie się drugiego,
• obojętnie,
• synergistycznie – wspierają się nawzajem lub jeden gatunek wspiera drugi, wytwarzając np. bakteryjny czynnik wzrostowy.

 Mechanizmy powyższych zależności są dość złożone. Antagonizm polega na wytwarzaniu czynnika (antybiotyku) hamującego wzrost innych gatunków lub na wychwytywaniu składników pokarmowych, synergizm natomiast najczęściej na wytwarzaniu i wydalaniu czynników wzrostowych przydatnych dla innego gatunku.

W układzie antagonistycznym bakterie symbiotyczne i komensalne zużywają pozostałości pokarmowe organizmu i wytwarzają kwasy, nie dopuszczając przez to do osiedlenia się i rozmnożenia bakterii napływowych ze środowiska zewnętrznego, często bakterii chorobotwórczych.

Układ obojętny między gatunkami drobnoustrojów zdarza się rzadko. W układzie tym drobnoustroje nie niszczą się, ale i nie wspierają. Zwykle mechanizmy odporności organizmu, sposób odżywiania się, dbałość o higienę osobistą i warunki zewnętrzne (ciepło, zimno, wilgoć) regulują ilość drobnoustrojów komensalnych w różnych częściach organizmu.

Synergizm jest korzystny, tj. pozytywny dla organizmu wówczas, gdy dwa gatunki wspierając się wzmacniają naturalny układ w miejscu osiedlenia i ich współżycie nie wzmaga patogenności.

Synergizm jest niekorzystny, tj. negatywny, gdy dwa gatunki popierając się wzmacniają swoje właściwości chorobotwórcze. Przykładem może być zakażenie wywołane równocześnie przez bakterie rosnące w warunkach tlenowych i przez bakterie rosnące w warunkach beztlenowych. Bakterie tlenowe zużywając tlen znacznie ułatwiają rozmnażanie się bakterii rosnących w warunkach beztlenowych.

Istnieją liczne ekologiczne mechanizmy synergizmów (pozytywnego i negatywnego) w oddziaływaniu bakterii na bakterie, bakterii na wirusy i wirusów na bakterie. Nasilenie tych oddziaływań zależy także od licznych uwarunkowań ze strony organizmu.

Poznanie mechanizmów ekologicznych zależności między poszczególnymi gatunkami drobnoustrojów oraz między nimi a organizmem pozwala lekarzom na kierowanie tymi mechanizmami przez stosowanie określonych leków. Mogą oni np. podtrzymywać układy korzystne przez podawanie Lakcidu oraz hamować i zwalczać układy niekorzystne przez osłabienie lub zniszczenie bakterii tlenowych w ogniskach zakażenia, co znacznie hamuje działanie bakterii beztlenowych.

Źródło: Encyklopedia Zdrowia PWN

Powyższy tekst pochodzi z źródła medycznego, więc reprezentuje doktrynę zarazka jako sprawcy chorób. Dla nas ma wartość użyteczną z dwóch względów: Po pierwsze - w sposób jasny opisuje mechanizm utrzymania homeostazy ewolucyjnie związanych z nami drobnoustrojów, od których zależy nasze zdrowie. Po drugie - obnaża naiwność w wyciąganiu wniosków co do sensu bezpardonowej walki z objawami chorobowymi, bez zastanowienia się zarówno nad ich przyczyną, jak i rolą.

Komentarz: Józef Słonecki